Class- 12th, Chapter-4, Long Que-Ans

 

ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ (4)

5 ਅੰਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਹਿੱਲਣ ਦਾ ਡਿਸਲੋਕੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ । 

ਉੱਤਰ - ਜੋੜ ਹਿੱਲਣਾ ( Dislocation- ਜੋੜ ਹਿੱਲਣਾ ਅਜਿਹੀ ਸੱਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਜੋੜ ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਬਾਅ ਪੈਣ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਹਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਡਿਸਲੋਕੇਸ਼ਨ , ਸਰੀਰ ਦੇ ਲੰਬ ਜੋੜ ਜਿਵੇਂ ਕਿ - ਢਾ ਆਦਿ ਦੇ ਜੋੜ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜੋੜ ਹਿੱਲਣ ਤੇ ਬਹੁਤ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੋੜ ਉਦੋਂ ਹਿੱਲਦਾ ਹੈ ਜਦ ਹੱਡੀਆਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪੂਰੀਆਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਣ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਫ਼ੈਸਲੋਕੇਸ਼ਨ ਮਢੇ , ਗੋਡੇ ਜਾਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । 1873 ( FET ) ( Symptoms of Dislocation 

1. ਜੋੜ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ ਦਾ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 

2. ਜੜ ਵਿਚ ਗਤੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ 

3. ਜੋੜ ਬੇਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ 

4. ਸੋਜ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

        ਜੋੜ  ਹਿੱਲਣ ਤੇ ਉਪਚਾਰ ਰੋਕਥਾਮ ( Remedies For Dislocation 

        1. ਦਰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ -- ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਰਦ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ     

        2. ਅਲ - ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਤੇ ਬਿਠਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਉਸ ਵਿਚ ਹਿਲਜੁਲ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਸਪਲਿਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।         

        3. ਸਰਜਰੀ - ਜੇਕਰ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਨਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਤਾਂ ਸਰਜਰੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

        4. ਮੁੜ - ਵਸੇਬਾ - ਸਲਿੰਗ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ - ਵਸੇਬਾ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ ਕਈ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਕਰਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਜੋੜਾਂ ਤੇ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਭਾਰ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਹੇਠ ਦਿੱਤਿਆਂ ' ਤੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ । 

( ੳ ) ਹੱਡੀ ਦਾ ਟੁੱਟਣਾ

( ਅ ) ਹਿੱਲਣਾ ਦਾ ਡਿਸਲੋਕੇਸ਼ਨ 

(ਏ ) ਮੋਚ ॥ 

ਉੱਤਰ- ( ੳ ) ਹੱਡੀ ਦਾ ਟੁੱਟਣਾ ( Bone Fracture ) - ਹੱਡੀ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਚ ਟੁੱਟਣਾ ਹੀ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟਣਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਟ੍ਰੈਕਚਰ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਹੱਡੀ ਉੱਪਰ ਉਸਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਨਾਅ ( Stress ) ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਝਟਕਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਹੱਡੀ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਮੋੜਨਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁੰਗੜਨ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਵੈਕਚਰ ਸਿੱਧੇ , ਅਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਜਾਂ ਲਿੰਗਾਮੈਂਟ ਦੀ ਤਾਕਤ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ | 

        ( ਅ ) ਜੋੜ ਹਿੱਲਣਾ ( Dislocation ) - ਜੋੜ ਹਿੱਲਣਾ ਅਜਿਹੀ ਸੱਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਜੋੜ ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਬਾਅ ਪੈਣ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਹਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਡਿਸਲੋਕੇਸ਼ਨ , ਸਰੀਰ ਦੇ ਲੰਬੇ ਜੋੜ ਜਿਵੇਂ ਕਿ - ਮੋਢਾ ਆਦਿ ਦੇ ਜੋੜ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜੋੜ ਹਿੱਲਣ ਤੇ ਬਹੁਤ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੋੜ ਉਦੋਂ ਹਿੱਲਦਾ ਹੈ ਜਦ ਹੱਡੀਆਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪੂਰੀਆਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਣ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਡਿਸਲੋਕੇਸ਼ਨ ਮੋਢੇ , ਗੋਡੇ ਜਾਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ॥ 

        ( ਏ ) ਮੋਚ ( Sprain- ਇਹ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸੱਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਜਾਂ ਜੋੜ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਲੌਗਾਮੈਂਟ ਫਾਇਬਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਕੋਲੋਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੋਚ ਓਦੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਅਚਾਨਕ ਹਰਕਤ ਜਾਂ ਜੋੜ ਦੇ ਮੁੜ ਜਾਣ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਆਮ ਕਰਕੇ ਮੋਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ 

        1. ਹਲਕੀ ਮਾਮੂਲੀ ਮੋਚ ( Sprain ) - ਇਹ ਹਲਕੀ ਮੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੋਜ ਦਾ ਹਰਕਤਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਘਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ । 

        2. ਦਰਮਿਆਨੀ ਮੋਚ ( Sprain or Moderate Sprain ) - ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੀ ਮੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਥੋੜੀ ਸੋਜ ਕਾਰਨ ਹਰਕਤ ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਔਖ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਮਿਆਨੀ ਸੋਜ ਅਤੇ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 

        3. ਗੰਭੀਰ ਮੋਚ ( Sprain or Severe Sprain ) - ਇਹ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਮੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦੀ ਫਾਈਬਰ ਅਤੇ ਲਿੰਗਾਮੈਂਟ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੋਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜੋੜ ਤੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ | 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3 , ਮੋਚ ਕੀ ਹੈ ? ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਕਿਸਮਾਂ , ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਉਪਚਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ । 

ਉੱਤਰ - ਇਹ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸੱਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਜਾਂ ਜੋੜ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਲਿਗਾਮੈਂਟ ਫਾਇਬਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਕੋਲੋਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੋਚ ਓਦੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਅਚਾਨਕ ਹਰਕਤ ਜਾਂ ਜੋੜ ਦੇ ਮੁੜ ਜਾਣ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਆਮ ਕਰਕੇ ਮੋਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ 

        1. ਹਲਕੀ ਮਾਮੂਲੀ ਮੋਚ ( Mild Spraln ) - ਇਹ ਹਲਕੀ ਮੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸੋਜ ਦਾ ਹਰਕਤਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਘਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

        2. ਦਰਮਿਆਨੀ ਮੋਚ ( Moderate Sprain- ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੀ ਮੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਥੋੜੀ ਸੋਜ ਕਾਰਨ ਹਰਕਤ ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਔਖ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਮਿਆਨੀ ਸੋਜ ਅਤੇ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 

        3. ਗੰਭੀਰ ਮੋਚ ( Severe Sprain- ਇਹ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਮੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦੀ ਫਾਈਬਰ ਅਤੇ ਲਿੰਗਾਮੈਂਟ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੋਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜੋੜ ਤੇ ਕੋਈ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ ॥

ਮੋਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ( Causes of Sprain )

 ਮੋਚ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਰਨ ਹਨ 

1. ਅਚਾਨਕ ਹਰਕਤ ( Sudden movement ) 

2. ਜੋੜ ਵਾਲੇ ਅੰਗ ਦੀ ਵਾਧੂ - ਮਕੋੜ ( Twisting of the joint ) 

3. ਜੋੜ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਲਿੰਗਾਮੈਂਟ ਦੀ ਓਵਰ - ਸੜੈਚਿੰਗ ਜਾਂ ਟੁੱਟ 

4. ਅਚਾਨਕ ਬਾਂਹ ਉੱਪਰ ਡਿੱਗਣਾ ॥ 

ਮੋਚ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ( Sign and symptoms of Sprain ) = 

1 , ਜਲਣ , ਦਰਦ ਅਤੇ ਸੋਜ ਹੋਣਾ 

2. ਹਰਕਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੋਣਾ 

3. ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਣਾ 

4. ਨਾਜ਼ੁਕਤਾ 

5 , ਹਿਲ - ਜੁਲ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣਾ 

6. ਸੱਟ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਦਾ ਲਾਲ ਹੋਣਾ ॥ 

ਮੋਚ ਬਚਾਓ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ( Prevention and Remedies 

ਮੋਚ ਦੇ ਬਚਾਓ ਲਈ ਕੁੱਝ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉਪਾਅ ਹਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਚ ਨੂੰ RICE ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇ । ਇੱਥੇ R ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰੈਸਟ ( Rest ) , I ਤੋਂ ਭਾਵ ਬਰਫ਼ ( Ice ) , c ਤੋਂ ਭਾਵ ਕੰਮਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ( ਟਕੋਰ ) ਅਤੇ E ਤੋਂ ਭਾਵ ਐਲੀਵੇਸ਼ਨ ( ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਣਾ ) ਤੋਂ ਹੈ । ਮੋਚ ਆਈ ਥਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਆਰਾਮ ਦਿਓ । ਜੇ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਬਾਹ ਦੀ ਸੱਟ ਲਈ ਸਲਿੰਗ ਅਤੇ ਲੱਤ ਦੀ ਸੱਟ ਲਈ ਫੋਹੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ॥ 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਖਿੱਚ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ । 

ਉੱਤਰ - ਇਹ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਦੀ ਖਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਪੱਠਿਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦ ਪਿੱਠ ਦੇ ਰੇਸ਼ੇ ਟੁੱਟਦੇ ਜਾਂ ਓਵਰਸਟੈਚ ( Overstretch ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਪੱਠੇ ਜਲਦੀ ਸੁੰਗੜਦੇ ਹਨ । ਖਿੱਚ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਉਪਕਰਨ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ , ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਖਿੱਚਣਾ ਜਾਂ ਜਰਕ ਦੇਣਾ , ਗਿੱਟਿਆਂ ਤੇ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਤਰਨਾ ( land ) , ਅਸਮਾਨ ਮੈਦਾਨ ਤੇ ਤੁਰਨਾ ਜਾਂ ਭੱਜਣਾ ਆਦਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸੱਟ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੋਡਿਆਂ ਜਾਂ ਗਿੱਟਿਆਂ ਵਿਚ ਲੱਗਦੀ ਹੈ । ਖਿੱਚ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ 

        ਗੰਭੀਰ ਖਿੱਚ ( Acute Strain ) - ਗੰਭੀਰ ਖਿੱਚ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਿੱਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਪੁੱਠਾ ਫੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 

1. ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਤਿਲਕ ਜਾਣਾ ॥ 

2. ਦੌੜਨਾ , ਛਲਾਂਗ ਲਗਾਉਣਾ । 

3. ਭਾਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ ਆਦਿ । 

    ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ( Chronic Strain ) - ਇਹ ਖਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਬਾਰ - ਬਾਰ ਹਰਕਤ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਜਿਮਨਾਸਟਿਕ , ਟੈਨਿਸ , ਕਿਸ਼ਤੀ ਚਲਾਉਣਾ ਅਤੇ ਗੋਲਫ ਵਰਗੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ

        ਖਿੱਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ( Causes of Strain ) 

1. ਭਾਰ ਚੁੱਕਦੇ ਸਮੇਂ 

2. ਬਾਰ - ਬਾਰ ਹਰਕਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ 

3 , ਖੇਡ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 

4. ਜਦ ਮਸਲ ਅਚਾਨਕ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਵੇ ॥ 

ਖਿੱਚ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ( Sign und symptoms of Strain ) = 

1. ਸੱਟ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਦਰਦ ਹੋਣਾ 

2. ਅਕੜਣਾ ਜਾਂ ਪੀੜ ਹੋਣਾ 

3. ਸੱਟ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਸੋਜ ਜਾਂ ਲਾਲੀ ਆਉਣਾ । 

4. ਨਾਜੁਕਤਾ 

5. ਕੋਈ ਗਤੀ ਨਾ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਸੁੰਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ॥ 

ਬਚਾਓ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ( Prevention and Remedies ) = 

ਖਿੱਚ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ RICE ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ R ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਅਰਾਮ ( Rest ) . 1 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬਰਫ਼ ( ce ) , ਤੇ C ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੰਮਪੈਸ਼ਨ ( ਟਕੋਰ ) ( Compresion ) ਅਤੇ E ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਐਲੀਵੇਸ਼ਨ ( Elevation ) । ਖਿੱਚ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਤੁਹਾਨੂੰ ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਪਤਾ ਹੈ । ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਉਪਾਅ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰੋ । 

ਉੱਤਰ - ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ ਤੋਂ ਭਾਵ - ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ ਨੂੰ ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ ਨੂੰ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 

        ( ੳ ) ਸਿੱਧੀ ਸੱਟ ( Direct Injury- ਸਿੱਧੀ ਸੱਟ ਬਾਹਰੀ ਝਟਕੇ ਜਾਂ ਤਾਕਤ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । 

        ( ਅ ) ਅਸਿੱਧੀ ਸੱਟ ( Indirect Injury ) - ਇਹ ਸੱਟ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਬਲਕਿ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਜਿਵੇਂ ਓਵਰਸਵੈਚਿੰਗ ( Overstrcching ) ਮਾੜੀ ਤਕਨੀਕ ਆਦਿ ਕਾਰਨਾ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਕਾਰਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ । 

        ( ੲ ) ਵਾਧੂ ਸੱਟਾਂ ( Overse Injury ) - ਇਹ ਸੱਟਾ ਉਦੋਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਜੁੜੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਉੱਪਰ ਵਾਧੂ ਭਾਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਸੱਟਾਂ ਨੂੰ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵਜੋਂ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ 

        ( i ) ਸਾਫ਼ਟ ਟਿਸ਼ੂ ਸੱਟਾਂ ( Soft Tissue Injuries ) - ਇਹ ਸੱਟਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਕਾਰਨ ਆਮ ਲੱਗਦੀਆ । ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਅਕਸਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ , ਚਮੜੀ , ਟਿਸ਼ੂ ਜਾਂ ਖੇਡਣ ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੇਚ , ਖਿੱਚ , ਰਗੜ , ਜ਼ਖ਼ਮ ਅਤੇ ਛਾਲੇ ਆਦਿ ਹਨ । 

        ( ii ) ਹਾਰਡ ਟਿਸ਼ੂ ਸੱਟਾਂ ( Hard Tissue Injuries ) - ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸੱਟਾਂ ਵਿਚ ਵੈਕਚਰ ( Fracture ) ਅਤੇ ਡਿਸਲੋਕੇਸ਼ਨ ( Dislocation ) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । 

       ਖੇਡ ਸੱਟਾਂ ਉਪਾਅ 

1. ਨਿਵਾਰਕ ਪਹਿਲੂ ( Preventive Aspect ) - ਨਿਵਾਰਕ ਜਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਪਹਿਲੂ ਸਾਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਸਾਨੂੰ ਸੱਟਾਂ - ਚੋਟੀ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਖ਼ਤਰਿਆ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਨਿਵਾਰਕ ਕੱਪੜੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਨ , ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਾਧਨ , ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ॥ 

2. ਉਪਚਾਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂ ( Curative Aspect ) - ਇਹ ਸੱਟਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਮੁੜ - ਵਸੇਬੇ ( Rehabilitation ) ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅੱਗੇ ਲਿਖਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਸਵੈ - ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ

        ( 1 ) ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗਰਮਾਉਣਾ ( Proper Warming - up- ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗਰਮਾਉਣਾ , ਸੱਟਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਪਾਅ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਾਰਮ ਅੱਪ ਕਰਨ ਨਾਲ ਖਿਡਾਰੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਟਾਂ ਲੱਗਣ ਦੇ ਖਤਰੇ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । 

        ( ii ) ਇਕ ਐਥਲੀਟ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਅਨੁਸਾਰ ( After Complete Recovery from an Injury ਕਈ ਵਾਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਵਾਧੂ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟ - ਭੱਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ , ਸੱਟਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਫਿੱਟਨੈਸ ਲੋਡ ਇਕ ਐਥਲੀਟ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਵੇ । 

        ( iii ) ਸਹੀ ਤਕਨੀਕ ( Proper Technique- ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਗ਼ਲਤ ਤਰੀਕੇ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਅਵਸਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਟੀਚਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਐਥਲੀਟ ਸਹੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਚ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ । ਅਗਰ ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸੁਧਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6. ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ । ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਕੀ ਹਨ ? 

ਉੱਤਰ - ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਰੰਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਵਿਵਹਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹੋਰ ਸੱਟਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ , ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੱਟ ਦੇ ਸਦਮੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਾ ਮੂਲ ਸੰਕਲਪ ਖੂਨ ਵਗਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ , ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਹੈ । ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿਚ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਸਾਹ ਰਸਤਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਹ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਉਸਦਾ ਖੂਨ ਦੌਰਾ ਜਿਵੇਂ ਨਾੜੀ ਗਤੀ , ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ , ਬੇਕਾਬੂ ਖੂਨ ਵੱਗਣਾ ਆਦਿ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਗਰ ਮਰੀਜ਼ ਸਥਿਰ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਸੱਟਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੱਟਣਾ , ਸੁੱਜਣਾ ਜਾਂ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟਣਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੰਕਲਪ ਜਿਵੇਂ ਖੂਨ ਨੂੰ ਵੱਗਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ ਜਾਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਤਦ ਤਕ ਸਥਿਰ ਰੱਖਣਾ ਜਦ ਤਕ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲਾਂਕਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਜੋੜ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । 

ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ( Principle of First Aid ) - ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ

 1. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਘਬਰਾਏ , ਚੁੱਪਚਾਪ , ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੱਦਦ ਕਰਨਾ । 

2. ਜਿੰਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਸਦਮੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਵਿਚ ਮੱਦਦ ਕਰਨਾ ॥ 

3. ਬਿਨਾਂ ਮਤਲਬ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾ ਕਰਨਾ ॥ 

4. ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਜਾਂ ਹੌਸਲਾ ਦੇਣਾ ॥ 

5. ਜੇ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਨਕਲੀ ਸਾਹ ( Artificial Respiration ਦੇਣਾ ॥ 

6. ਖੂਨ ਵੱਗਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ 

7 , ਪੀੜਤ ਦੇ ਆਲੇ - ਦੁਆਲੇ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣਾ ॥ 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7. ਤੁਹਾਨੂੰ ਟੁੱਟ ਬਾਰੇ ਕੀ ਪਤਾ ਹੈ । ਇਸਦੀਆਂ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰੋ ॥ 

ਉੱਤਰ - ਹੱਡੀ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਚ ਟੁੱਟਣਾ ਹੀ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟਣਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਵੈਕਚਰ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਹੱਡੀ ਉੱਪਰ ਉਸਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਨਾਅ ( Stress ) ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਝਟਕਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਹੱਡੀ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਮੋੜਨਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁੰਗੜਨ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਵੈਕਚਰ ਸਿੱਧੇ , ਅਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਜਾਂ ਲਿੰਗਾਮੈਂਟ ਦੀ ਤਾਕਤ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

 1 , ਗ੍ਰੀਨ ਸਟਿੱਕ ਫਰੈਕਚਰ  ( Green Stick fracture  - ਅਜਿਹੀ ਸੱਟਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹੱਡੀ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟਦੀ ਅਤੇ ਹੱਡੀ ਇਕ ਪਾਸੇ ਥੋੜੀ ਝੁਕੀ  ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । 

2. ਆਰ - ਪਾਰ ਟੁੱਟ ( Transverse fracture  )ਹੱਡੀ ਦੇ ਲੰਬਕਾਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਨੂੰ ਆਰ -ਪਾਰ ਟੁੱਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ 

3. ਉਬਲੀਕ ਫਰੈਕਚਰ  ( Oblique fracture ) - ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੱਡੀ ਤਿਰਸ਼ੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ । 

4. ਸਪਾਈਰਲ ਟੁੱਟ ( Spril fracture ) - ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਥੀ ਆਪਣੇ ਸਾਫ਼ਟ ਦੇ ਆਸ - ਪਾਸ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ ॥ 

5. ਟੋਟੇ - ਟੋਟੇ ਹੋ ਜਾਣਾ ( Cominute fracture ) - ਇਸ ਵਿਚ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਹੱਡੀ ਦੇ ਛੋਟੇ - ਟੇ ਟੁੱਕੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । 

6. ਡੇਪਰੇਸਡ ਬੈਕਚਰ ( Depressel Fracture ) - ਇਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਭੇੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । 

7. ਐਵਲੂਸ਼ਨ ਬੈਕਚਰ ( Avulsion fracture ) - ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਦੇ ਲਿਗਾਮੈਂਟ ਜਾਂ ਟੈਂਡਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

8. ਇੰਪੇਕਟਡ ਫੇਕਚਰ ( Impacted fracture ) - ਇਸ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟ ਕੇ ਦੂਜੀ ਹੱਡੀ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

ENGLISH  MEDIUM 

Sports Injuries (4)

3 Marks Question Answer

Q1. What does shaking mean by dislocation? Write about its symptoms and prevention.

Answer - Dislocation - A joint injury is an injury that occurs when there is extra pressure on a joint, in which the bones move out of place. Usually dislocation, a vertical joint of the body such as a tear. There is a lot of pain when the joint is shaken. The joint is usually shaken when the bones are partially pulled out of place. FET) (Symptoms of Dislocation

1. There is severe pain in the joints

2. Speed ​​decreases in the root

3. The joints become numb

4. Swelling occurs.

        Remedies For Dislocation

        1. Reducing pain - This involves bringing the bone back to its original position and numbing the area in case of severe pain.

        2. Al - Split is used to stop the movement of bones for several days after they are put in place.

        3. Surgery - If the bones cannot be removed in the first place, surgical techniques are used.

        4. Rehabilitation - Rehabilitation work begins after the sling is removed. It involves a number of actions and a gradual loading of the joints.

Question 2. Write a note on the following.

(3) Bone fractures

(B) Dislocation of the shake

(A) Sprain.

Ans- (1) Bone Fracture- Frequent fracture of bone is called bone fracture. A texture occurs when the bone is stressed beyond its capacity or the bone is directly shaken. Bone fractures are caused by a sudden fracture of the bone or by excessive muscle contraction. Vectors can be caused by direct, indirect or muscle or ligament strength

        (B) Dislocation - Dislocation is an injury that occurs when there is excessive pressure on a joint. In it the bones move out of place. Dislocation usually occurs on long joints of the body such as the shoulder. There is a lot of pain when the joint is shaken. The joint usually shakes when the bones are partially pulled out of place. Dislocations are usually found in the joints of the shoulders, knees, or fingers.

        (A) Sprain - This is known as an injury to the bones and joints. The ligament fibers that support the bone or joint are torn from the muscle. A sprain occurs when there is a sudden movement or return of the joint. There are usually three types of sprains

        1. Mild Sprain - This is a mild sprain. Swelling does not have a significant effect on the place of movement nor does it interfere with its function.

        2. Sprain or Moderate Sprain - This is a moderate sprain. Mild swelling makes it difficult to move and work, and there is moderate swelling and pain.

        3. Sprain or Severe Sprain - This is a severe type of sprain in which the sensory fibers and lingaments are completely broken. Excessive sprains cause loss of ability to function. No one can find the affected person on their respective joints

Question 3, What is a sprain? Write about the causes, symptoms and treatment.

A. It is known as bone and joint injury. In this, the ligament fibers that support the bone or joint are broken by the muscle. A sprain occurs when a sudden movement or return of a joint occurs. There are usually three types of sprains

        1. Mild Spraln - This is a mild spraln. Swelling does not have a significant effect on the place of movement nor does it interfere with its function.

        2. Moderate Sprain- This is a moderate sprain. A slight swelling makes it difficult to move and work and it causes moderate swelling and pain.

        3. Severe Sprain - This is a severe type of sprain in which the sensory fibers and lingaments are completely broken. Excessive sprains cause loss of ability to work. The affected person has no weight on their respective joints. Can get

Causes of Sprain

 There are the following causes of sprains

1. Sudden movement

2. Twisting of the joint

3. Over-stretching or fracture of the supporting ligament of the joint

4. Sudden fall on the arm.

Sign and symptoms of Sprain =

1, irritation, pain and swelling

2. Severe pain when moving

3. Skin discoloration

4. Fragility

5, Hill - loss of ability to move

6. Redness of the injured area.

Prevention and Remedies

The following are some measures to prevent sprains. First of all, the sprain should be considered with RICE. Here R stands for Rest, I stands for Ice, C stands for Compression and E stands for Elevation. Give the sprained area complete rest. If necessary, use a sling for arm injuries and a splint for leg injuries.

Question 4. What do you know about attraction? Write about its symptoms and treatment.

A. It is a muscle pull, often also known as a muscle pull. It occurs when the back fibers break or overstretch or the muscles contract too quickly. Trauma occurs when lifting heavy equipment with a jolt, sudden pulling or jerking of a muscle, incorrect landing on the ankles, walking or running in the sky, etc. This type of injury is most common in the knees or ankles. There are two types of attraction

        Acute Strain - Acute strain occurs when a muscle is stretched too much that it suddenly ruptures upside down. It comes in three forms

1. Slipping on the ground.

2. Running, jumping.

3. Lifting heavy objects etc.

    Chronic Strain - This is caused by repetitive movement over a long period of time. It occurs in sports such as gymnastics, tennis, rowing and golf

        Causes of Strain

1. When lifting weights

2. Keep moving

3, during the game

4. When the muscle is suddenly pulled.

Sign und symptoms of Strain =

1. Sudden pain at the site of injury

2. Stiffness or pain

3. Swelling or redness at the site of injury.

4. Fragility

5. No movement and numbness.

Prevention and Remedies =

The attraction is RICE first. In this R means Rest. 1 means ice (ce), C means compression and E means elevation. The attractive part should be relaxed.

Question 5. What do you know about sports injuries? Discuss the different remedies for sports injuries.

Answer - Sports injuries mean - sports injuries can be defined as tissue damage with exercise. Sports injuries are classified as due to injuries or tissue damage

        (2) Direct Injury - Direct injury is caused by external shock or force.

        (B) Indirect Injury - This injury is not caused by physical contact with an object or a person but is caused by the practice of internal forces such as overstretching, poor technique etc.

        (2) Overse Injury - These injuries occur when excessive and repetitive forces put extra weight on the bones and other connective tissues of the body. If these injuries are classified as tissue damage, they are as follows

        (i) Soft Tissue Injuries - These injuries seem to be common due to participation in sports. Remain. They are most often found on muscles, skin, tissues, or toys, such as matches, pulls, rubs, wounds, and blisters.

        (ii) Hard Tissue Injuries - These types of injuries include fractures and dislocations.

       Sports Injuries Remedy

1. Preventive Aspect - The preventive aspect tells us about the ways to solve the problems i.e. how we should avoid injuries - top accidents or other dangers. It also guides us in preventive clothing, safety equipment, safety equipment, comfort and food.

2. Curative Aspect - This guides the treatment of injuries in their management and treatment. This includes improvement and rehabilitation programs. Attention to the following is essential for self-protection

        (1) Proper warming up - Proper warming up is the most important way to prevent injuries. Proper warming up before any exercise can help athletes to be physically and mentally prepared. And the risk of injury is reduced.

        (ii) According to the level of fitness of an athlete (After Complete Recovery from an Injury) Sometimes excessive use of muscle, which leads to increased fractures in the tissues, causes injuries. Therefore, it is important that fitness The load should be according to the physical fitness of an athlete.

        (iii) Proper Technique - Improper training methods or use of incorrect techniques increase the chances of injury. If the technique is not correct then it should be improved soon.

Question 6. Explain first aid. What are the principles of first aid?

A. First aid is first aid before the doctor arrives. It practically helps to prevent further injuries, reduce the patient's pain and get him out of the trauma of the injury. The basic concept of first aid is to stop bleeding, help breathing and treat. In first aid, it is important to make sure that the patient's airway is open and that he is breathing well. His blood circulation should be fine like vascular speed, skin color, uncontrolled bleeding etc. If the patient is stable, other injuries such as cuts, swelling or fractures can be treated with first aid. In addition it is important to consider some basic concepts such as stopping bleeding or keeping broken bones stable until they are assessed or reattached.

Principles of First Aid - The principles of first aid are as follows.

 1. First of all it is important to help without panic, quietly, calmly and quickly.

2. Help the victim get out of the trauma as much as possible.

3. Don't try too hard.

4. Reassure or encourage the victim to reduce stress.

5. Give artificial respiration if needed.

6. Trying to stop the bleeding

7, do not allow the crowd to gather around the victim.

Question 7. What do you know about breakage? Describe the different types.

A. Frequent bone fractures are called bone fractures. Vection occurs when the bone is stressed beyond its capacity or the bone is directly shaken. Bone fractures are caused by a sudden fracture of the bone or by excessive muscle contraction. Vectors can be caused by direct, indirect, or muscle or ligament strength.

 1, Green Stick Fracture - A condition that occurs on the bones of children. The bone does not break completely and the bone appears to be slightly bent to one side.

2. Transverse fracture Vertical fracture of a bone is called transverse fracture.

3. Oblique fracture - This involves the fracture of the bone.

4. Spril fracture - In this the hand breaks around its soft fracture.

5. Cominute fracture - It involves small pieces of bone at the site of injury.

6. Depressel Fracture - This is a very small sheep if it comes inwards.

7. Avulsion fracture - In this the ligaments or tendons of the bone are completely broken and the bone is broken and comes out.

8. Impacted fracture - In this the bone breaks and gets stuck in the other bone.