Class- 11th, Chapter-4, Short Que-Ans

   ਯੋਗ (4)

3 ਅੰਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਯੋਗ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ । 

ਉੱਤਰ - ਰਿਸ਼ਿਆਂ ਮੁਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਯੋਗੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਯੋਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਮਹਾਂਰਿਸ਼ੀ ਪਤੰਜ਼ਲੀ ਤੋਂ ਯੋਗ ਦੀ ਅਸਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ । ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰੇਕ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਯੋਗ ਦੀ ਮਹਤੱਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ United Nations General Assembly ( UNGA ) ਦੇ 193 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ 11 ਦਸੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੰਤਰ - ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ( Proposal ) ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਹਰ ਸਾਲ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੰਤਰ - ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰੇਕ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤਿ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਯੋਗ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਯੋਗ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ? 

ਉੱਤਰ - ਯੋਗ ਦਾ ਮਹੱਤਵ - ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸੋਚ , ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਆਲੇ - ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਸਾਡਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ( Immune System ) ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਸਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਯੋਗ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਬਣਾ ਕੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਫੁਲਿਤ ( Jubilant ) , ਚੁਸਤ ਅਤੇ ਬਲਸ਼ਾਲੀ ( Energetic feeling ) ਸਰੀਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਸਿਖਾਉਂਣ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ - ਕੱਲ੍ਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਯੋਗ ਉਸ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦੱਦ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਯੋਗ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਿਕ ਸ਼ਕਤੀ , ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਯੋਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਇਕਾਗਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ , ਜੇ ਸਾਡਾ ਮਨ ਇਕਾਗਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਨ ਲੱਗੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਕੰਮ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਵਧੀਆ ਨਿਕਲੇਗਾ । ਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਤਾਲਮੇਲ ( Inner and Outer Harmony ) ਵੱਧਦਾ ਹੈ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਸੂਰਿਯ ਨਮਸਕਾਰ ਦੇ ਲਾਭ ਦੱਸੇ । 

ਉੱਤਰ- ( 1 ) ਸੂਰਿਯ ਨਮਸਕਾਰ ਸਰੀਰਿਕ ਤਾਕਤ , ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਲਚਕ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ( 2 ) ਇਹ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ( 3 ) ਸੂਰਿਯ ਨਮਸਕਾਰ ਵਾਧੂ ਚਰਬੀ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ( 4 ) ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । ( 5 ) ਇਹ ਆਸਣ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਕੱਦ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ । ( 6 ) ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ( 7 ) ਸੂਰਿਯ ਨਮਸਕਾਰ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਪਦਮ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ । 

ਉੱਤਰ - ਪਦਮ ਆਸਣ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ : ਪਦਮ ਅਤੇ ਆਸਣ । ‘ ਪਦਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਮਲ ( Lotus ) । ਇਸ ਆਸਣ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣ ਸਮੇਂ ਲੱਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਮਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਧਿਆਨਾਤਮਿਕ ਆਸਣ ਹੈ । ਵਿਧੀ ( 1 ) ਜ਼ਮੀਨ ' ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਓ । ( 2 ) ਹੋਲੀ - ਹੋਲੀ ਸੱਜੀ ਲੱਤ ਨੂੰ ਮੋੜਦੇ ਹੋਏ ਸੱਜਾ ਪੈਰ ਖੱਬੇ ਪੱਟ ' ਤੇ ਰੱਖੋ । ( 3 ) ਫਿਰ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਨੂੰ ਮੋੜਦੇ ਹੋਏ ਖੱਬਾ ਪੈਰ ਸੱਜੇ ਪੱਟ ਤੇ ਰੱਖੋ । ( 4 ) ਹੁਣ ਜਣਨ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ । ਜਣਨ ਮੁਦਰਾ ਲਈ ਹੱਥ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲੀ ( Index Finger ) ਅਤੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੇ ਕੋਨੇ ਮਿਲਾਓ । ਬਾਕੀ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਰੱਖ । ( 5 ) ਇਸ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਗੋਡਿਆਂ ' ਤੇ ਰੱਖੋ । ਪਿੱਠ ਸਿੱਧੀ ਰੱਖੋ । ( 6 ) ਪਦਮ ਆਸਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਸੱਜੇ ਪੱਟ ਤੋਂ ਉਤਾਰੇ ਅਤੇ ਸੱਜੀ ਲੱਤ ਹਟਾਓ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਓ । ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਵਜ਼ਰ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ । ਉੱਤਰ - ਵਜ਼ਰ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ( 1 ) ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਦੋਨੋਂ ਲੱਤਾਂ ਅੱਗੇ ਫੈਲਾ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਓ । ( 2 ) ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਨੂੰ ਮੋੜਦੇ ਹੋਏ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਲੈ ਜਾਓ ਅਤੇ ਪੈਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਬੈਠ ਜਾਓ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸੱਜੀ ਲੱਤ ਨੂੰ ਮੋੜਦੇ ਹੋਏ ਦੋਨਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਬੈਠ ਜਾਓ ॥ ( 3 ) ਦੋਨੋਂ ਅੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਅੰਤਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਪੰਜੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰੱਖੋ । ( 4 ) ਦੋਨੋਂ ਹੱਥ ਗੋਡਿਆਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖੋ । ( 5 ) ਵਜਰ ਆਸਣ ਵਿੱਚ ਪਿੱਠ ਸਿੱਧੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਆਸਣ ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 10-15 ਸੈਕਿੰਡ ਲਈ ਹੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ( 6 ) ਵਾਪਸ ਪਹਿਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਝੁਕਦੇ ਹੋਏ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਸਿੱਧੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਝੁਕਦੇ ਹੋਏ ਸੱਜੀ ਲੱਤ ਸਿੱਧੀ ਕਰੋ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6. ਸ਼ਵ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ । 

ਉੱਤਰ - ਸ਼ਵ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ( 1 ) ਪਿੱਠ ਦੇ ਭਾਰ ਜ਼ਮੀਨ ' ਤੇ ਲੇਟ ਜਾਉ । ਲੱਤਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ ਰੱਖੋ । ਹੱਥ ਵੀ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰੀ ਤੇ ਰੱਖੋ । ( 2 ) ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਲੇਟ ਜਾਓ । ( 3 ) ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਲਵੋ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਹ ਚੱਲਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਹੋਵੇ । ( 4 ) ਸਿਰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਿੱਧਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 

ਪ੍ਰਸਨ 7. ਮਕਰ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ । 

ਉੱਤਰ - ਮਕਰ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ 

( 1 ) ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਪੇਟ ਦੇ ਭਾਰ ਭਾਵ ਉਲਟੇ ਹੋ ਕੇ ਲੇਟ ਜਾਓ ।

2 ਲੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖ ਕੇ ਅੱਡੀਆਂ ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਪੰਜੇ ਬਾਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਰੱਖੋ । ਦੋਨੋ । ( 3 ) ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਕੇ ਕੂਹਣੀਆਂ ਦੇ ਭਾਰ ਤੋ ਲੈ ਜਾਓ । ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਖੱਬੇ ਮੋਢੇ ਨੂੰ ਫੜੋ । ਇਸ ਤੋਂ  ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀ ਦੇ ਕੁਹਣੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੋਣਗੀਆਂ । ( 4 ) ਸਿਰ ਨੂੰ ਬਾਹਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਸਾਹ ਲਉ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8. ਪਵਨ ਮੁਕਤ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਕੀ ਹੈ ? 

ਉੱਤਰ - ਪਵਨ ਮੁਕਤ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ( 1 ) ਪਿੱਠ ਦੇ ਭਾਰ ਜ਼ਮੀਨ ' ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਲੇਟ ਜਾਉ ॥ ( 2 ) ਸਾਹ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਦੇ ਹੋਏ ਦੋਨੋ ਗੋਡਿਆਂ ਨੂੰ ਮੋੜਕੇ ਪੇਟ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਾਉ । ( 3 ) ਦੋਨੋਂ ਗੋਡਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਫੜ ਲਉ । ( 4 ) ਸਾਹ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕੋ ਅਤੇ ਠੋਡੀ ਨੂੰ ਗੋਡਿਆਂ ਤੇ ਲਗਾਉ ॥ ( 5 ) ਫਿਰ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਸਿਰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਉ ॥ ( 6 ) ਹੱਥ ਗੋਡਿਆਂ ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਲਉ । ( 7 ) ਸਾਹ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਲੱਤਾਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਕਰ ਦਿਉ । ( 8 ) ਦੋਨੇ ਪੈਰ ਜੋੜ ਲਉ । ਹੱਥ ਅਤੇ ਬਾਹਾਂ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਾਈਡ ਵੱਲ ਲੈ ਆਉ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9. ਪਰਵਤ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਕੀ ਹੈ ? 

ਉੱਤਰ - ਪਰਵਤ ਆਸਣ ਦੀ ਵਿਧੀ - ( 1 ) ਪਦਮ ਜਾਂ ਸੁੱਖ ਆਸਣ ਵਿੱਚ ਪਿੱਠ ਸਿੱਧੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਬੈਠ ਜਾਓ । ( 2 ) ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਸਾਹ ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਦੇ ਹੋਏ ਦੋਨੋਂ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਸਿਰ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਓ । ( 3 ) ਦੋਨੋਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਹੀ ਨਮਸਕਾਰ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਲਵੋ । ( 4 ) ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਸਾਹ ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਦੇ ਅਤੇ ਛੱਡਦੇ ਰਹੋ । ( 5 ) ਫਿਰ ਸਾਹ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਬਾਹਾਂ ਥੱਲੇ ਵੱਲ ਲੈ ਆਓ । ( 6 ) ਇਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਚਾਰ ਪੰਜ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਓ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10. ਪਰਵਤ ਆਸਣ ਦੇ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ? 

ਉੱਤਰ - ਪਰਵਤ ਆਸਣ ਦੇ ਲਾਭ ( 1 ) ਪਿੱਠ , ਮੋਢੇ ਅਤੇ ਕਮਰ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਸਣ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ( 2 ) ਲੱਤਾਂ ਅਤੇ ਪੱਟਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ । ( 3 ) ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਨਾਲੀ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਸਾਡੀਆਂ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਠੀਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ( 5 ) ਪਿੱਠ ਅਤੇ ਕਮਰ ਦੀ ਵਾਧੂ ਚਰਬੀ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ( 6 ) ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11. ਪਤ੍ਰਿਅਹਾਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? 

ਉੱਤਰ- ਪ੍ਰਿਅਹਾਰ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਜਾਂ ਧਿਆਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਦੇ ਹਾਂ । ਤਿਹਾਰ ਰਾਹੀਂ , ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪੰਜ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇਖਣਾ , ਸੁਣਨਾ , ਸੁੰਘਣਾ , ਛੂਹਣਾ ਅਤੇ ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵੀ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਰ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵੱਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੇਂਦਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਬੁਰਾ ਦੇਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਕਾਫੀ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉਸ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵੱਲ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12. ਯੋਗ ਆਸਣ ਦੇ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਹਨ ? 

ਉੱਤਰ - ਯੋਗ ਆਸਣ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਯੋਗ ਆਸਣ ਵਿੱਚ ਲਚਕ ਵਾਲੀਆਂ ਕਸਰਤਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੋਟਾਪਾ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇੱਥੇ ਆਪਾਂ ਇਸ ਨਤੀਜੇ ' ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਯੋਗ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਯੋਗ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੇ ਲਾਭ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਯੋਗ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਰੀਰਿਕ ਤੌਰ ' ਤੇ ਚਿੱਟ , ਚੁਸਤ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ । ਯੋਗ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗ ਮਾਸ - ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦੱਦ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਯੋਗ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਨਿਰੋਗ ਸਰੀਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।

ENGLISH MEDIUM

YOGA(4)

3 MARKS QUE-ANS

JQuestion 1. Explain the history of yoga.

Answer: Yoga was introduced in India thousands of years ago by sages and sages to get rid of diseases and attain happiness of mind. According to yogis, yoga is believed to have originated from the time of Lord Shiva. But the real beginning of yoga was from Maharishi Patanjali. Yoga is happening in every corner of the globe these days. Recognizing the importance of yoga, a resolution was passed on 11 December 2014 with the consent of 193 members of the United Nations General Assembly (UNGA) in which they proposed to celebrate 21 June as International Yoga Day. And now every year June 21 is celebrated as International Yoga Day. Today, people living in every corner of the globe are adopting yoga because of their health awareness.

Question 2. What is the significance of yoga?

Answer - Importance of Yoga - Good health is a dream and a right of every person but it depends on the thinking of the person, society and the elements around him. If our Immune System and Thinking Power are right then with the help of Yoga we can get rid of diseases by keeping our body healthy and get a Jubilant, Smart and Energetic feeling body. . By teaching yoga to school children, good habits can be developed in children from the very beginning. Yoga helps relieve stress in children nowadays. Yoga also enhances their physical strength, endurance and physical fitness. By enabling we can concentrate our mind, if our mind is focused then we will feel like doing everything and the result of that work will also be good. Yoga enhances mental and physical harmony.

Question 3. Explain the benefits of Surya Namaskar.

Ans- (1) Surya Namaskar increases physical strength, power and flexibility. (2) It helps in increasing concentration. (3) Sun salutation also reduces excess fat. (4) It provides energy to the body. (5) This asana also helps in increasing the height of children. (6) It warms the body. (7) Sun salutation improves blood flow.

Question 4. Describe the method of Padma Asan.

Answer - Padma Asan is a combination of two words: Padma and Asan. Padma means lotus. The position of the legs while sitting in this asan is like a lotus flower. This is a meditative posture. Method (1) Sit on the ground. (2) Holi - Slowly bend the right leg and place the right foot on the left thigh. (3) Then bend the left leg and place the left foot on the right thigh. (4) Now sitting in the genital posture. Combine the index finger and the corners of the thumb for genital mutilation. Keep the rest of the fingers straight. (5) Keep your hands on your knees in this posture. Keep your back straight. (6) When returning from the position of Padma Asan, first lower the left leg from the right thigh and remove the right leg and return to the first position. Question 5. Describe the method of Wazir Asan. Answer - Wazir Asan Method (1) First of all spread both legs forward and sit on the ground. (2) Bend the left leg, bring the foot back and sit on the foot. In the same way, bend your right leg and sit on both feet. (3) Keep a small gap between the two heels and place the toes on top of each other. (4) Place both hands on your knees. (5) The eyes should be closed keeping the back straight in the Vajra Asan. This asana should be done for 10-15 seconds initially. (6) To return to the first position, straighten the left leg by leaning slightly to the right and then straighten the right leg by leaning slightly to the left.

Question 6. Describe the method of Shava Asan.

ANSWER: Shaw Asan Method (1) Lie on your back on the ground. Keep a short distance between the legs and feet. Keep your hands at a distance from your body. (2) Lie down with palms facing up and eyes closed. (3) In this case, breathe very slowly, even if you do not feel breathing. (4) The head should be perfectly straight.

Question 7. Describe the method of Makar Asan.

Answer - The method of Capricorn Asan

(1) Lie on your back on the ground.

2 Keep the heels on the inside and the toes on the outside, keeping a small distance between the legs. Both (3) Bend the arms and lift them from the weight of the elbows. Hold the left shoulder with the right hand. In this way, Ji's elbows will be on top of each other. (4) Breathe slowly, keeping the head above the arms.

Q8. What is the method of Pawan Mukt Asan?

ANSWER: Method of Pawan Mukt Asan (1) Lie down straight on the ground with the weight of the back. (2) Inhale and bend both knees and apply to the abdomen. (3) Hold both knees with your hands. (4) While exhaling, lift the head and place the chin on the knees. (5) Then slowly move the head back. (6) Lift the hands from the knees. (7) Straighten your legs while exhaling. (8) Join both feet. Bring the hands and arms to the side of the body.

Question 9. What is the method of Parvat Asan?

Answer - Method of Parvat Asan - (1) Sit in Padma or Sukh Asan with your back straight. (2) Close your eyes and inhale and move both hands up to the head. (3) Join the palms of both hands in the posture of salutation. (4) Slowly inhale and exhale. (5) Then exhale and bring your arms down. (6) Repeat this procedure four or five times.

What are the benefits of Parvat Asan?

Answer - Benefits of Mountain Asan (1) This asan is useful in relieving back, shoulder and back pain. (2) Strengthens the legs and thighs. (3) Digestive system remains healthy. Our respiratory diseases are also cured. (5) Helps reduce excess back and waist fat. (6) Relieves mental stress.

Q11. What is meant by Patriyahar?

A. Through Priyahar we improve our concentration or meditation. Through Tihar, we control our five senses of seeing, hearing, smelling, touching and tasting because if any one of these senses gets damaged then our attention will not be fully focused on our work as we do something bad. If we look then our attention keeps thinking about it for a long time so we can't pay full attention to our work.

Q12. What are the benefits of yoga asanas?

Answer - Yoga asanas help to cure innumerable ailments of our body. Exercising flexibility in yoga asanas removes obesity from our body. Overall here we come to the conclusion that we need to know yoga from the beginning because with yoga activities we can make our body healthy and strong. If we look at the benefits of yoga in depth, we see that by doing yoga we become physically fit, alert and mentally conscious. We can adopt yoga at any stage of our life. Helps to maintain strong muscles even in old age. Through yoga we can achieve a healthy body.