Class 9th, Chapter 1, Long Que-Ans

 

        

 

ਪੰਜ ਅੰਕਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ 

 Five Marks Each 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਦੱਸੋ । What is Physical Education ? Discribe its aims . 

ਉੱਤਰ - ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਖਾਵਾਂ , ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਭਰਪੂਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਸਿੱਖਣਾ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਜੇ ਵਿਧੀ - ਪੂਰਵਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਧਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਇਕ - ਸੁਰਤਾ ਵੱਧਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਾਠ ਕੁਮ ਰਾਹੀਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕਾਮਯਾਬ ਅਤੇ ਸੁਖਾਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸੁਡੌਲ , ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਰੀਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆਸਾਡੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ । ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਦਿਮਾਗੀ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਮਾਗੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਦੋਨਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਦਿਮਾਗੀ ਤੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਦੇਰ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਹੀ ਇੱਕੋ - ਇੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । 

ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਰਥ ( Meaning of Physical Education ) 

ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ - ਸਰੀਰਕ + ਸਿੱਖਿਆ । ਇਸ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਜਿਸਮ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਕਰ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦਿਮਾਗ ਸਰੀਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਸਰੀਰ ਉਪਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਦਿਮਾਗੀ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਮਾਗੀ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦਿਮਾਗੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਇਕ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਹੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਦਿਮਾਗ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । “ A sound mind lives in a sound body . ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਅਭਿਆਸ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ।

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ - 

ਆਰ . ਕਾਸਿਡੀ ਅਨੁਸਾਰ , “ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਉਹਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਕੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । 

According to R. Cassidy , " Physical Education is the sum of changes in the individual caused by experience involving motor activity .

 ਏ . ਆਰ . ਵੈਮੈਨ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਹੈ , “ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ , ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 

A. R. Wayman Explained , " Physical Education is that part of Education which has to do with the development and training of the whole individual through physical activities "

 ਡੈਲਬਰਟ ਉਬਰਟੀਉਫਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ , “ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਉਹਨਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਅਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੈ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹਰਕਤ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ । 

According to the views of Delbert Oberteuffer , " Physical Education is the sum of those experiences which come to the individual through movement."

ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਚਾਰਲਸ ਏ . ਬਿਉਕਰ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ " Foundation of Physical Education " ਵਿਚ ਬੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ , ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਇਕ ਅਨਿਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਦਮ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਉੱਦੇਸ਼ ਸਰੀਰਕ , ਮਾਨਸਿਕ , ਭਾਵਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਸੰਪੂਰਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ।

 According to Charles A Buchar , “ Physical Education an integral part of the total education process , is a field of endeavour that has as its aim , the development of physically , mentally , emotionally and socially fit citizen through medium of physical activities that have been selected with a view of realization of those outcomes . "

         ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਖਦੇ ਹੋਏ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ , ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਭਿਆਸ ਦੁਆਰਾ ਬਿਹਤਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਣ ਦੀ ਜਾਚ ਵੀ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮੰਤਵ ( Aims of Physical Education ) 

ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੰਜ਼ਲ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਸੇਧ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਰੀਰਕ , ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਕੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਾਠ ਕੁਮ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਬਤ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਉਸ ਨੂੰ ਰਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਫਾਦਾਰ ਸਿਪਾਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਾਣ - ਮਰਿਆਦਾ ਲਈ ਜਾਨ ਤੋੜ ਕੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੱਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਅੰਤ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮੰਤਵ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਖਸੀਅਤ ਦਾ ਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਉੱਦੇਸ਼ ਕਿਹੜੇ - ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? Describe the main objectives of Physical Education . 

ਉੱਤਰ - ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਸਰਵਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਰਵਪੱਖੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਉਭਾਰ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਕ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ , ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੁਚੱਜੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਗਵਾਹੀ ਲੀਹਾਂ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਜਾਚ ਦੱਸਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ , ਮਾਨਸਿਕ , ਬੌਧਿਕ , ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਕਾਸ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣਾ ਉੱਤਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਕੇ ਸਤਿਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗੁਣਾਤਮਿਕ ਪੱਖੋਂ ਭਰਪੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਉਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਰ ਕੇ ਮੰਤਵ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

 ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉੱਦੇਸ਼ ( Objectives of Physical Education )

( 1 ) ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ( Physical development )

( 2 ) ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ " ( Mental development )

 ( 3 ) ਭਾਵਾਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ( Emotional development ) 

( 4 ) ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ( Social development )

 ( 5 ) ਗਤੀਕਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ( Motor development )

 ( 6 ) ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ( Moral development ) 

1. ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ( Physical Development ) - ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਉੱਦੇਸ਼ ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਹੈ।‘ਜਾਨ ਹੈ ਤਾਂ ਜਹਾਨ ਹੈਂ ' ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਹੈ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਸੀਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਦੱਸਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਗਰਾਮ ਹਰ ਵਰਗ ਅਤੇ ਹਰ ਉਮਰ ਲਈ ਵਿਧੀਪੂਰਵਕ ਉਲੀਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਨਿੰਗ ਵਿਧੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੋਗਾ , ਸਰਕਟ ਨਿੰਗ , ਆਮੀਟਰਿਕ , ਆਸਟਾਨਿਕ ਅਤੇ ਆਸਕਾਇਨੈਟਿਕ ਲਿੰਗ ਵਿਧੀ , ਵਾਤਾਨਕੂਲਿਤ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਿਗ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ , ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਖੇਡ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਾਰਜ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਤਿ ਜਰੂਰੀ ਹੈ । ਮਹਿਗਾ ਭੋਜਨ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸੰਤੁਲਿਤ ਵੀ ਹੋਵੇ । ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੋਗਾ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿਧੀ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਅਭਿਆਸ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਅਭਿਆਸ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

 2. ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ( Mental development ) - ਸਰੀਰ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਦੋਨਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਕੱਲੀ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੇਡ ਤਕਨੀਕ ਸਿਖਣਾ ਅਤੇ ਖੇਡ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜਟਿਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਖਿਡਾਰੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਸਮਝਦਾ ਹੈ । ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਹੋਇਆ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਹਰੇਕ ਸਮੱਸਿਆ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । 

3. ਭਾਵਾਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ( Emotional development ) - ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਚੁਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ - ਛੋਟੀਆਂ ਅੜਚਣਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਵੱਸ ਹੋ ਕੇ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣਾ ਕੇ ਉਲਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਉਹ ਹਾਰ , ਜਿੱਤ , ਖੁਸ਼ੀ , ਗਮੀ , ਪਸੰਦ ਨਾਪਸੰਦ , ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਜਿਹੇ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੀਮਤੀ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਬੇਅਰਥ ਖਰਚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਚੰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਨਰਮ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ' ਤੇ ਗੌਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਦੱਸਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਖਿਡਾਰੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਨੋਰਥ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਚੰਗੀ ਖੇਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਨੋਰਥ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਹਾਰ ਜਿੱਤ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮਾਅਨੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । 

4. ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ( Social development ) - ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਚੁਗਿਰਦੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈਉਹ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ , ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਸਮ ਰਿਵਾਜ , ਲਿਬਾਸ , ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸੱਭਿਅਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਨਵੀਆਂ ਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਰਸੇ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਉਣ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਕ ਖਿਡਾਰੀ ਖੇਡ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਤਿਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ' ਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿਚ ਤਾਂ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਤਮ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੀਰੋ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਸਨ । ਅੱਜ ਵੀ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

 5. ਗਤੀਕਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ( Motor development ) - ਅਜ਼ਬੂਤ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਦਿਮਾਗ ਸਰੀਰਕ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਬਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਵਿਅਕਤੀ ਮੂਲ ਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੇ ਕਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਧੀ ਪੂਰਵਕ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤਕ ਵਾਧਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਤੰਤੂ - ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਇਕਸੁਰਤਾ ਅਭਿਆਸ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਗਤੀਕਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੀ ਥੋੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਖ਼ਰਚ ਕਰ ਕੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । 

6. ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ( Moral development ) - ਖੇਡਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਹੀ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰਵਾਨ ਹੋਵੇ । ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਰੰਗ ਰੂਪ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਖੇਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਖੇਡਾਂ ਰਾਹੀਂ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸਤਿਕਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭੈੜੇ ਚਿਰ ਰਾਹੀਂ ਗਵਾਉਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ । ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੱਚ ਬੋਲਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਇੱਕ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਦਾ ਮਾਣ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਵੇਚਦੇ ਨਹੀਂ । ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਖਿਡਾਰੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ , ਆਖਾ ਮੰਨਣਾ , ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ , ਪਿਆਰ , ਮਿਲਵਰਤਨ , ਹਮਦਰਦੀ , ਸੱਚ ਬੋਲਣਾ ਅਤੇ ਸੁੱਚਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਣਮੋਲ ਗੁਣ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ । ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨੇ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹਨ ।

 ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3 . ਹਾਕੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੇ - ਕਿਹੜੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹੋ ? Which objectives of Physical Education do you adopt in the play ground of Hockey ? 

ਉੱਤਰ - ਖੇਡ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਚੰਗੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਦੇਸ਼ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਉਹ ਯਕੀਨਨ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੋਵੇਗਾ । ਹਾਕੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਖਿਡਾਰੀ ਉਹ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਖੇਡਦੇ ਖੇਡਦੇ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮੰਤਵ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਸੱਚਾ ਸਪੋਰਟਸਮੈਨ ਸਮਾਜ ਦਾ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਹਾਕੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇਕ ਚੰਗੇ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ

1. ਚੰਗੀ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ --ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਕਰੜਾ ਸਰੀਰਕ ਅਭਿਆਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਡਦਿਆਂ ਖਿਡਾਰੀ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਊਰਜ਼ਾ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਖਰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਸਰਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਾਂਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਗਦੀ ਹੈ । ਹਾਜ਼ਮਾ ਦਰੁਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਖੂਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਫਾਲਤੂ ਅਤੇ ਬੇਲੋੜੇ ਪਦਾਰਥ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਲਚਕ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਿਲ , ਦਿਮਾਗ , ਗੁਰਦੇ , ਫੇਫੜੇ , ਮਿਹਦਾ ਅਤੇ ਅੰਤੜੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਗੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰ ਦਾ ਸੂਚਨਾ ਕੇਂਦਰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਵੱਧ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਸਰੀਰ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । 

2. ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ - ਹਾਕੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੇ ਸਮੇਂ ਖਿਡਾਰੀ ਤਾਂ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਫੁਰਤੀਲੇ ਕਰਤਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤੀਖਣ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ । ਹਾਕੀ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਸੋਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਿਡਾਰੀ ਵਿਚ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਸਚਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੇ ਸਰੀਰ ਤੰਦਰੁਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਦਿਮਾਗ ਵੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਹਾਕੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਵੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ ।

3. ਭਾਵਾਂ ' ਤੇ ਕਾਬੂ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜਾਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ - ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਹੱਠ ਰੱਖਣ , ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ , ਦਿਮਾਗੀ ਸੰਤੁਲਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਖਿਡਾਰੀ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣੀ ਸਗੋਂ ਹੋਈਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਫ਼ਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਹਾਕੀ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਥੋ - ਦਿਲੇ , ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਤੇ ਭੜਕਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ , ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਣ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 

4. ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਸਮਾਜੀਕਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ - ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਜਾਏ । ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਣਾ , ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ , ਛੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦੇਣਾ , ਹਮਦਰਦੀ , ਸਹਿਯੋਗ , ਮਿਲਵਰਤਣ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਜਿਹੇ ਗੁਣ ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਖ ਕੇ ਖਿਡਾਰੀ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਗੁਣ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖਿਡਾਰੀ ਜਾਤ - ਪਾਤ , ਊਚ - ਨੀਚ , ਮਜ਼ਬ - ਧਰਮ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਸੋਚ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਿਆਰ , ਮਿਲਵਰਤਣ , ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ , ਔਕੜ ਵੇਲੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣਾ ਉਸ ਦਾ ਧਰਮ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵਰਗ ਪਾੜਾ ਮਿਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ - ਇਸ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਮੰਤਵ 19 ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਕਦਮ ਪੁੱਟਦਾ ਹੋਇਆ ਸੰਸਾਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਭਰਾਤਰੀ ਮਾਹੌਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਕੀ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਹੱਸਮੁੱਖ , ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ , ਖੁੱਲ੍ਹਦਿਲੇ , ਸਮੇਂ ਦੇ ਪਾਬੰਦ ਅਤੇ ਅਗਿਆਕਾਰੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । 

5. ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਫੁਰਤੀਲਾ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ - ਹਾਕੀ ਤੇਜ਼ ਖੇਡ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਉਹੀ ਖਿਡਾਰੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਤੀਖਣ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ । ਹਾਕੀ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਅਭਿਆਸ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਗਤੀਕਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਖਿਡਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਦੀ , ਸੋਚਣ ਦੀ ਅਤੇ ਠੀਕ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 

6. ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮੀ ਅਤੇ ਚਰਿਤਰਵਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ - ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਖੇਡ ਇਤਹਾਸ ' ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਹਾਕੀ ਦੋ ਖਿਡਾਰੀ ਬਾਕੀ ਸਭ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ । ਹਾਕੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖਿਡਾਗੋਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਫਾਇਦੇ ਖਾਤਰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਾਣ - ਮਰਿਆਦਾ ਦਾ ਸੌਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ । ਅੱਜ ਤਕ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਖਾਤਰ ਖੇਡਦੇ ਇਸ ਦੇ ਅਹਿਮ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ । ਹਾਕੀ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦਾ ਦਾਮਨ ਬੇਦਾਗ ਹੈ । ਹਾਕੀ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਖਿਡਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਬੋਲਣ , ਆਗਿਆ ਮੰਨਣ , ਆਪਣੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸੁੱਚਾ ਰੱਖਣ ਦੇ ਗੁਣ ਭਰਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਵੀ ਜੋ ਸਾਡਾ ਦੋਸ਼ ਕਿਸੇ ਟੀਮ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਮਗੇ ਦੀ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਹਾਕੀ ਹੀ ਹੈ ।

 ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯੋਗ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ? ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਲਿਖੋ । How do you make your leisure time useful ? Write in short . 

ਉੱਤਰ - ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਹਲਾ ਮਨ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਾ ਘਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੁਰਾਈ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਵਿਹਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਬੁਰੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੂਆ ਖੇਡਣਾ , ਤਾਸ਼ ਖੇਡਣਾ , ਸ਼ਰਾਬ , ਸਿਗਰਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ , ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਝਗੜੇ ਮੁੱਲ ਲੈਣੇ ਆਦਿ।ਇਹਨਾਂ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ , ਤਾਕਤ , ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਧਨ ਬੇਅਰਥ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੇਕਰ ਯੋਗ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਉਠਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਾਢਾਂ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਦੇਣ ਹਨ ।        ਖੇਡਾਂ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯੋਗ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ -ਖੇਡਾਂ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਯੋਗ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਸਹੀ ਸਾਧਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਡਣ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਵਿਹਲਾ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਹੈ , ਉੱਥੇ ਉਸਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਅੰਦਰ ਬਚੀ ਵਾਧੂ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਦਰ ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਖੇਡ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣ ਜਾਏ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਕ ਚੰਗਾ ਖਿਡਾਰੀ ਮਿਲ ਜਾਏ । ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਪਜੀਵਕਾ ਕਮਾਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ , ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ , ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਖੇਡਾਂ ਵੱਲ ਲਗਾਓ । ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਚਮਕਾਉਣ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਓ । 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਖੇਡਾਂ ਚੰਗੇ ਲੀਡਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਕਿਵੇਂ ? Sports make a good leader . How ? 

ਉੱਤਰ - ਖੇਡਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨੇਤਾ ਬਣਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਖੇਡਾਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਗਰਾਮ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਦਰ ਪਏ ਨੇਤਾਗਿਰੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਨੇਤਾਗਿਰੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਹੈ ।

 1. ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਨੇਤਾ ਬਣਨ ਦੇ ਗੁਣ ਭਰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ

 ( 1 ) ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਪਾਬੰਦ ਬਣਾਉਣਾ । 

( 2 ) ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ - ਮਈ ਬਣਾਉਣਾ ।

 ( 3 ) ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾਉਣਾ । 

( 4 ) ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲਾ ਬਣਾਉਣਾ । 

( 5 ) ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਫਾਇਦੇ ਤਿਆਗ ਕੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਦੁਖ - ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ । ( 6 ) ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦੂਰਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾਉਣਾ ।

 ( 7 ) ਖੇਡਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਚਾਰ , ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਆਹਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ । 

2. ਖੇਡਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲੀਡਰ ਬਣਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ - 

( 1 ) ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ - ਟੀਮ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਟੀਮ ਦਾ ਨੇਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਟੀਮ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਸਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਸਫਲਤਾ ਵਿਚਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਸਮੇਂ ਖਿਡਾਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਨੇਤਾਗਿਰੀ ਦੀ ਤਿਭਾ ਨੂੰ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

 ( 2 ) ਲੀਡਰ ਤੇ ਗਰੁਪ ਲੀਡਰ ਬਣਨ ਦੇ ਮੌਕੇ - ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਗਰੁਪ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਗਰੁਪ ਦਾ ਇੱਕ ਲੀਡਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਲੀਡਰ ਆਪਣੇ ਗਰੁਪ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਗੁਰੂਪ ਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਊਸ ਸਿਸਟਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਹਾਊਸ ਦਾ ਲੀਡਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਲੀਡਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਇਕ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 

( 3 ) ਇਕ ਖਿਡਾਰੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹੀਰੋ ਹੁੰਦਾ ਹੈ - ਹਰ ਖਿਡਾਰੀ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚੰਗਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਮਾਜ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਅਣਗੌਲਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਖਿਡਾਰੀ ਸਮਾਜ ਸਾਹਮਣੇ ਵਧੀਆ ਨੇਤਾ ਸਾਬਤ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹਨ ।

 ( 4 ) ਸਕਾਊਟ ਅਤੇ ਗਰਲ ਗਾਈਡ ਕਿਰਿਆਵਾਂ - ਸਕਾਊਟ ਅਤੇ ਗਰਲ ਗਾਈਡ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲੀਡਰ ਬਣਨ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮੌਕੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਜਗਾ ਜ਼ਿਲਾ , ਪੱਧਰ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । 

                    ਅੰਤ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਨੇਤਾਗਿਰੀ ਦੇ ਗੁਣ ਸਿਖਾਉਣ , ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਸਵੈਮਾਣ ਭਰਨ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸੇ ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ , ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ , ਚੰਗੇ ਅਫ਼ਸਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ ।

                    

ENGLISH MEDIUM

 Five Marks Each 

Question 1. What is meant by physical education? State the main purpose of this. What is Physical Education? Discribe its aims . 

A. Physical education is all about learning how to make physical activities comfortable, fast and full of potential. In every action of a person, his activity has a special place. These methods can be taught through physical education lessons. A successful and comfortable life requires a shapely, strong and healthy body. To achieve this, the study of physical education is very important. Physical education is a very important subject in our education system. Other topics of study are related to brain activity, While physical education is related to both mental and physical activities. Physical fitness is essential to enable the brain to think deeply and work long hours. Physical education is the only medium through which physical and mental well-being can be achieved. 

Meaning of Physical Education 

The word physical education is a combination of two words - physical + education. Therefore, physical education is the study of the activities of the body and the mind. It is impossible to read these activities separately because the brain is a part of the body. Its condition affects the body and physical fitness affects the brain. Education is a mental activity that requires mental health to learn. Only a healthy body can have a healthy mind. “A sound mind lives in a sound body. Physical exercise is essential for physical and mental well-being.

The subject of physical education has been defined by various scholars as follows - 

R. According to Cassidy , “Physical education is a collection of changes in a human being that are caused by experiences through physical activity. 

According to R. Cassidy , "Physical Education is the sum of changes in the individual caused by experience involving motor activity.

 A. R. Weiman defines physical education as, "Physical education is the part of education that leads to complete training and development through physical activity." 

AR Wayman Explained, "Physical Education is that part of Education which has to do with the development and training of the whole individual through physical activities"

 According to Dalbert Ubertiofer , "Physical education is a collection of experiences and experiences that one acquires through movement. 

According to the views of Delbert Oberteuffer , "Physical Education is the sum of those experiences which come to the individual through movement."

Renowned physical education scholar Charles A. According to Beaucher 's definition of physical education in his book "Foundation of Physical Education", physical education is an integral part of the whole educational process and its purpose in the field of entrepreneurship is physical, mental, emotional and social. The goal is to develop holistic citizens through these types of physical activities, which should be selected with a view to fulfilling their objectives.

 According to Charles A Buchar , “Physical Education is an integral part of the total education process, is a field of endeavor that has as its aim, the development of physically, mentally, emotionally and socially fit citizen through medium of physical activities that have been selected. with a view of realization of those outcomes. "

         Examining the above definitions, we come to the conclusion that physical education is the study of physical and mental conditions. They also affect a person's social and moral life. These situations can be improved with practice. Physical education transforms a person's physical and mental activities through scientific methods. It also teaches the proper use of practice methods. 

Aims of Physical Education 

Physical education guides a person in reaching his destination. Physical education builds a person's character through physical, mental and social development. Physical exercise improves a person's health, strengthens the body and speeds up the brain. Through physical education lessons a person learns to live in confinement which makes him a good citizen of the country. The player's directness makes him run. A good citizen is a loyal soldier of the country. This is the reason why the players of guilt play with their lives for the honor and dignity of the country and raise their heads and the head of the country by winning. In the end we can say that the purpose of physical education is to fully develop one's personality.

Question 2. What are the main objectives of physical education? Describe the main objectives of Physical Education. 

A. The goal of physical education is to develop one's personality holistically. Physical education teaches a person all the qualities of a good citizen for the upliftment of one's all round personality. Only a good citizen can make a valuable contribution to the prosperity, progress and security of the country. Physical education teaches a person to follow the guidelines through his or her own expertise. Through physical, mental, intellectual, social and moral development, a person gains respect by performing his best in front of the society. Through which he gets social recognition. The following are the objectives of physical education to enrich a person qualitatively by achieving the objectives.

 Objectives of Physical Education

(1) Physical development

(2) Mental development

 (3) Emotional development 

(4) Social development

 (5) Motor development

 (6) Moral development 

1. Physical Development- The first objective of physical education is about physical development. According to the statement of 'Jaan Hai Taan Jahan Hai', if our health is good then we can gain the ability to do the most difficult things in the world. Physical education for physical development is a test of practice through scientific methods. Physical education programs are systematically drawn up for every category and every age. Ning practices such as yoga, circuit ning, amitric, austenitic and asynchronous ling methods, air conditioning and many other nig methods strengthen a person's muscles. Makes his internal arrangements strong and tolerant. The whole sport of physical education enhances a person's work capacity and physical health. In addition to exercise, a balanced diet is essential for good health. Expensive food does not have to be balanced. What kind of food to eat for sports and activities is part of the physical education curriculum. Physical education programs such as yoga are the standard practice for eradicating chronic diseases of the body. Physical exercise develops the ability to eliminate disease viruses in the body. Through practice a person's body becomes able to tolerate a polluted environment. Produce. Through practice a person's body becomes able to tolerate a polluted environment. Produce. Through practice a person's body becomes able to tolerate a polluted environment.

 2. Mental development - The health of the body can be talked about by looking at both physical and mental health. Physical fitness alone is not enough. Physical education gives children activities for mental development that stimulate their brain. Physical education programs such as learning sports techniques and using them successfully in sports activities create many complex problems. The player understands them closely. The child's mental development through problem solving develops in him the ability to understand and solve every problem in his life. 

3. Emotional development - Even physically healthy and mentally alert people often become emotional. Instead of trying to recover, they wallow in their sadness and thus, experience more failure. Doing so wastes their precious time and energy and deprives them of good results. Sports and physical education tell a person to be comfortable in all situations and to look at them in a gentle way. Therefore, the players do not aim for victory but for a good performance. Defeat and victory have no meaning in their lives. 

4. Social development - A person's social development takes place through physical education. He can get out of his surroundings and feel the other social environment. He meets different kinds of people, is aware of their customs, dress, temperament and culture. New and good people have social development. Accepting new and good things Introducing one's social heritage to others promotes social development of a person A player gains respect from the people through sports. Every country is proud of its players. In the ancient Olympics, the athlete received the highest social recognition. He was called the hero of the country. Even today the player is fully respected.

 5. Motor development - Strong body and fast brain provide strength to perform physical movements properly and fast. After learning basic skills, if a person continues to practice them systematically, his activity increases to some extent because neuro-muscle harmony can only be possible through practice. Due to the dynamic development, the player spends less energy and does more work. 

6. Moral development - Sports make a person a good citizen. Only a good citizen can be good. On the playing field, it is not the color and appearance of the player but the value of his performance that matters. He will not prefer to lose the respect he got through sports through his bad times. On the playing field, the players follow the rules and speak the truth. Respect everyone. Don't sell your game as a matter of guilt. From the playground the player learns the invaluable qualities of discipline, obedience, respect for elders, love, cooperation, empathy, speaking the truth and living a righteous life. In conclusion, we can say that the objectives of physical education are very important to develop in order to achieve the ideal life.

 Question 3. What are the objectives of physical education on the field of hockey? Which objectives of Physical Education do you adopt in the play ground of Hockey? 

A. The playground is a laboratory for good citizenship. The person who develops the primary goal of physical education will surely be a good citizen. On the field of hockey, players learn by themselves the objectives of physical education that are needed to achieve the purpose of physical education. A true sportsman is a good citizen of the society. The following physical education goals are achieved by a good player in the field of hockey

1. Achieving good physical health - Hockey is a hard physical exercise for a person. Playing it consumes a lot of physical energy of the athlete which leads to complete exercise of the muscles. Muscles become beautiful and strong. The body feels more hungry. Digestion is corrected. As a result, the body's ability to make new blood increases. Excessive amounts of waste and unnecessary substances are excreted from the body which keeps the body clean. The body becomes flexible. The heart, brain, kidneys, lungs, stomach and intestines of the body get refreshment and strength. The body's information center becomes aware, which gives the body the power to work faster and more. The body becomes beautiful and impressive. 

2. Increase in mental strength - Playing on the field of hockey, a player can be successful only if he uses his agile duties as well as sharp intellect in a timely manner. To learn hockey technique one has to think very deeply. In this way the player comes to check the problems carefully and solve them correctly. It is said that if the body is healthy then the mind is also healthy. The practice of hockey which keeps the body healthy also gives health to the mind.

3. Tests to control emotions - The hockey field teaches the player to be persistent, to struggle, to maintain mental balance and to plan. The player learns that success is not achieved by being uncontrollable but by analyzing the mistakes that have been made. Hockey players are not big-hearted, small-tempered. Their hearts are big and they have compassion, love and cooperation towards others. 

4. Hockey field socializes the player -The aim of physical education is to ensure complete social development of the sportsperson so that he becomes a good citizen of the society. The player learns the virtues of a good citizen by learning the virtues of being on the playground on time, obeying the elders, loving the younger ones, empathy, cooperation, cooperation and tolerance. The player rises above caste, creed, religion and communal thinking. Love, cooperation, understanding of one another, and companionship in times of need become his religion. Physical Education - Its Qualities and Objectives 19 The field of hockey supports the creation of a world peace and fraternal atmosphere by the players towards the world community. In this way hockey players become cheerful, free from hostility, open-minded, punctual and obedient. 

5. The game of hockey makes the body agile and fast - Hockey has been incorporated into fast playing activities. Only those who are fast and sharp-minded can succeed in the game of hockey. Strict practice of hockey makes the physical arrangements fully functional. The field of hockey develops dynamically by accelerating the player. The player has the power to act, to think and to make the right decisions. 

6. The field of hockey produces patriotic and charismatic players - if we look at the history of Indian sports, two hockey players will look more honest and patriotic than all the other players. No hockey player has traded his country's honor for his own personal gain. To this day, hockey players have been playing for their country and trying to uphold its importance. Hockey players are spotless. The hockey field instills in the player the qualities of speaking the truth, obeying, and keeping his character pure. Even today, our fault is that a team hoping for a world-class gold medal is our national sport, hockey.

 Question 4. How to make the best use of free time? Write briefly. How do you make your leisure time useful? Write in short . 

Answer: It is generally said that the idle mind is the house of the devil. It is the nature of man to think only of doing evil in his spare time. Often those who are idle become addicted to bad habits. Such as gambling, playing cards, using alcohol, cigarettes and other intoxicants, fighting with people, taking value etc. In these activities one's time, energy, health and wealth are wasted. Opportunities for a person's development go out of his hands. If the leisure time is not used properly then the human brain gets entangled in the curiosities. Proper use of leisure time lifts a person up. Many of the world's inventions are the result of leisure work. Games are a great way to use your free time -        Sports are a great way to make the most of your free time because playing is fun as well as entertaining. The extra energy left in him is drained. Playing sports promotes physical health. The person has the power to fight diseases. The hobby of sports can become a means to bring out the dormant sportsmanship in a person and the country can get a good player. The hobby of sports can also help the players to earn a living. If you want to be a good citizen, a good friend, and a good person, spend your free time on sports. Contribute to the glory of the country. 

Question 5. Sports make good leaders. How so Sports make a good leader. How? 

A. Sports train a person to be a good leader. Players often have the opportunity to lead while playing. Physical education programs provide special opportunities to express the qualities of leadership within a person. It can be said that physical education is a laboratory for practicing the virtues of leadership.

 1. Physical education and sports inculcate the qualities of being a leader in a person  e.g.

 (1) Make the person punctual. 

(2) Obedience and Discipline - Making May.

 (3) To be honest and truthful. 

(4) Making diligent and determined. 

(5) Helping others by giving up one's personal interests and cultivating the desire to help in times of sorrow. (6) Develop good health and vision.

 (7) Sports teaches a person to keep his manners, thoughts and diet clean. 

2. Sports provide opportunities for a person to become a leader - 

(1) Team Captain - The captain of the team is in a way the leader of the team. It is said that if the captain of the team is right then failure turns into success. During the captaincy of the team, the player has the opportunity to show the hidden talent of leadership.

 (2) Leader and Group Leader Opportunities - Groups are formed to run physical education programs. One leader is appointed for each group. That leader is responsible for running the activities of his group and leading the group. House systems are introduced in schools. Each House Leader and Assistant Leader is appointed. Physical education programs often provide opportunities for students to move to other areas. Each student is assigned a responsibility according to his or her ability. It is an opportunity to show how well the student is doing. 

(3) A player is a hero of the society - every player is a good citizen recognized by the society. Society never ignores players. Many good players have proved to be good leaders in the society.

 (4) Scout and Girl Guide Activities - Scout and Girl Guide activities also give students good opportunities to become leaders. Under these activities students go from one place to another to participate in district, state level and national level programs and show their ability. 

                    In conclusion, we can say that the whole system of physical education remains a tool to teach students the virtues of leadership, to hone their personality and instill self-esteem in them. That is why many of the players, politicians, social reformers, good officers have come before the society.